ประตูไซ: อนุสรณ์สถานแห่งชัยชนะของเวียงจันทน์
ประตูไซ (Patuxai) เป็นอนุสรณ์สถานอันโดดเด่นที่ตั้งตระหง่านอยู่ใจกลางนครเวียงจันทน์ เมืองหลวงของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว เป็นแลนด์มาร์กที่นักท่องเที่ยวไม่ควรพลาดเมื่อมีโอกาสได้ไปเยือนประเทศเพื่อนบ้านแห่งนี้
ชื่อ "ไซ" มาจากภาษาสันสกฤต "ชยะ" ซึ่งหมายถึง "ชัยชนะ" สะท้อนความหมายของอนุสรณ์สถานแห่งนี้ได้อย่างชัดเจน ประตูไซตั้งอยู่ท้ายสุดทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของถนนล้านช้าง ซึ่งเป็นเส้นทางสำคัญของเมือง
การก่อสร้างประตูไซเริ่มขึ้นในปี พ.ศ. 2500 และดำเนินมาจนถึงปี พ.ศ. 2511 โดยแต่เดิมอนุสรณ์สถานนี้มีชื่อว่า "อานุสาวะลี" (ອານຸສາວະລີ) ซึ่งหมายถึง "ความทรงจำของลาววันนี้" สร้างขึ้นเพื่อรำลึกถึงวีรกรรมของทหารลาวที่เสียชีวิตในสงครามโลกครั้งที่สอง และในการต่อสู้เพื่อเอกราชจากฝรั่งเศส
เรื่องราวน่าสนใจอยู่ที่วัสดุที่ใช้ในการก่อสร้าง ซึ่งเป็นปูนซีเมนต์ที่สหรัฐอเมริกาบริจาคให้กับรัฐบาลลาวเพื่อสร้างสนามบินใหม่ แต่รัฐบาลลาวกลับนำมาใช้สร้างประตูไซแทน จนได้รับสมญานามอย่างไม่เป็นทางการว่า "อนุสาวรีย์เสาปูน" หรือ "คอนกรีตโฟลลี"
ในปี พ.ศ. 2518 เมื่อขบวนการปฏิวัติฝ่ายคอมมิวนิสต์ยึดอำนาจรัฐบาลได้สำเร็จ และพระมหากษัตริย์ลาวสละราชสมบัติ ประเทศลาวก็เปลี่ยนการปกครองเป็นระบบสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ ชื่อของอนุสรณ์สถานจึงถูกเปลี่ยนจาก "อานุสาวะลี" เป็น "ประตูไซ" เพื่อเป็นเกียรติแก่ชัยชนะของคณะปฏิวัติ และชื่อนี้ก็ยังคงใช้เรียกมาจนถึงปัจจุบัน
น่าเสียดายที่การก่อสร้างประตูไซต้องหยุดชะงักลงในปี พ.ศ. 2511 เนื่องจากสถานการณ์บ้านเมืองที่ปั่นป่วนวุ่นวาย ทำให้ไม่สามารถสร้างต่อให้เสร็จสมบูรณ์ตามแบบที่วางไว้ได้ มูลค่าการก่อสร้างทั้งหมดอยู่ที่ประมาณ 63 ล้านกีบ ซึ่งในสมัยนั้นถือเป็นเงินจำนวนมาก
การตกแต่งประตูไซมีความโดดเด่นด้วยศิลปะแบบล้านช้าง ผสมผสานความเชื่อทางพุทธศาสนาและฮินดู โดยนำสัตว์ในตำนาน เช่น กินรี พญานาค และเทพเจ้ามาประดับตกแต่งโดยรอบ พร้อมน้ำพุประกอบดนตรีที่สวยงาม
ประตูไซมีทั้งหมด 7 ชั้น กับบันไดวน 197 ขั้น นักท่องเที่ยวสามารถเดินขึ้นไปชมวิวเมืองเวียงจันทน์แบบ 360 องศาได้จากด้านบน แต่ละชั้นยังมีร้านขายของที่ระลึกให้แวะชมและพักเหนื่อยระหว่างทาง
การเดินทางไปประตูไซทำได้โดยนั่งรถโดยสารข้ามสะพานมิตรภาพไทย-ลาว แล้วต่อรถเมล์ไปยังตลาดเช้าในราคาประมาณ 30 บาท จากนั้นสามารถเลือกเดินเท้า นั่งรถสามล้อ หรือเช่ารถขี่เองเพื่อไปยังประตูไซได้
ประตูไซเปิดให้เข้าชมทุกวันตั้งแต่เวลา 08.00-17.00 น. โดยมีค่าเข้าชมเพียงคนละ 2,000 กีบ หรือประมาณ 4 บาทไทยเท่านั้น นับเป็นแลนด์มาร์กที่คุ้มค่าแก่การไปเยือนอย่างยิ่ง