โหน่งเท่งนักเลงภูเขาทอง เล่าเรื่องราว ณ บางกอก พ.ศ. 2466 ลิเกกำลังเสื่อมความนิยม มหรสพใหม่ที่เรียกกันว่า "ภาพยนตร์" หรือ "หนัง" กำลังเป็นที่จับตามอง แม้ในแง่กลุ่มคนดูจะไม่ได้แย่งกันอย่างเด่นชัด แต่ในแง่ศักดิ์ศรีของความเป็นมหรสพพื้นบ้านที่สืบสานต่อกันมาจนเป็นมรดกของชาติ บัดนี้กลับถูกมหรสพต่างชาติรุกราน

เมื่อ วิกลิเกต้นไทร ท้ายวัดสระเกษ วิกลิเกที่ยอมรับกันว่ามีคนดูอยูในอันดับต้น ๆ ของบางกอก เพราะติดใจในเรื่องราวที่ผูกขึ้นมาไม่ซ้ำใคร และลีลาของบุญเท่ง กับ ลิ้นจี่ คู่พระนางสายเลือดแท้ ๆ ของ นายแดงเจ้าของวิก ทำให้วิกลิเกแห่งนี้ยังคงสร้างความสำราญอยู่ได้ จนมีจดหมายจากทางการขอความร่วมมืออำนวยความสะดวกให้ กองถ่ายภาพฉายหนังเรื่อง "นางสาวสุวรรณ" กำลังจะมาใช้สถานที่ซึ่งมีต้นไทรและภูเขาทองมองเห็นเป็นเบื้องหลัง โดยจำเป็นต้อง รื้อวิก บุญเท่งและ ชาวคณะ ไม่ยอมถึงกับประกาศกร้าวให้ "สยามต้องเลือกว่าถ้ามีนางสาวสุวรรณต้องไม่มีลิเกต้นไทร" แน่นอน สยามเลือกนางสาวสุวรรณ การต่อต้าน ขัดขวาง ทุกรูปแบบจึงได้เริ่มขึ้น โดยมี น้อยโหน่ง นักเลงคุมถิ่นที่มาติดพันลิ้นจี่น้องสาวบุญเท่งเข้าร่วมด้วย เรื่องราวคงจบลงโดยง่าย ถ้านางเอกที่แสดงเป็นนางสาวสุวรรณ ไม่ใช่คนเดียวคนนั้นที่บุญเท่งเฝ้าฝันถึง.... เธอชื่อ นวลจันทร์ บุญเท่งกลายเป็นตัวแทนของลิเก ส่วนนวลจันทร์ก็กลายเป็นตัวแทนของหนังเรื่องนางสาวสุวรรณไปโดยปริยาย "เกลียดตัวกินไข่ เกลียดกองถ่ายหัวใจให้นวลจันทร์" คือคำพูดที่ใกล้เคียงสุด บุญเท่ง ต้องเลือกระหว่างชาวคณะลิเกกับนวลจันทร์ ส่วนน้อยโหน่งยังไงก็เลือกลิ้นจี่อยู่แล้ว แต่ถ้าการขัดขวางนี้ไม่สำเร็จความรักของเขาก็หมดอนาคตด้วย เรื่องราวของความรัก บนศักดิ์ศรีแห่งความเป็นศิลปิน บุญเท่งและน้อยโหน่งจำต้องทำตัวเป็นนักเลง เรื่องนี้ก็เปรียบเสมือนเป็นการจุดประกายและจุดเริ่มต้น เพราะหนังเรื่องนี้เป็นผลงานหนังเรื่องแรกของ เวิร์คพอยท์ ที่เริ่มมาหยิบจับสร้างผลงานหนังใหญ่ป้อนเข้าโรงกับเขาบ้าง ผลงานการกำกับของ "โอ๋-พาณิชย์ สดสี" ที่ถือว่าเป็นการเปิดตัวได้ค่อนข้างประสบความสำเร็จอยู่ไม่น้อย การดึงเอา "โหน่ง ชะชะช่า" กับ "เท่ง เถิดเทิง" ที่ในตอนนั้นกำลังเป็นดาวตลกขึ้นหม้อที่กำลังอยู่ในกระแสสุด ๆ มาแพ็คคู่ขึ้นจอหนังด้วยกัน กลายเป็นการตอบโจทย์คอหนังตลกไทย ๆ ไปโดยปริยาย โหน่ง เท่ง นักเลงภูเขาทอง เป็นหนังตลกที่ได้รับเสียงชื่นชมในแง่โปรดักชั่นและการตีความเรื่องราวออกมาในยุคสมัยก่อนได้ดี หนังยังได้รับรางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ในส่วนรางวัลกำกับศิลป์ยอดเยี่ยม ประจำปี 2549 โดยที่มีนักแสดงมากมายร่วมสมทบ ไม่ว่าจะเป็น "นิกัลยา ดุลยา", "อิสรีย์ สงฆ์เจริญ", "อุดม ชวนชื่น" หรือ "หมึก-อภิชาติ ชูสกุล" โดยหนังเรื่องนี้กวาดเงินได้ทะลุ 100 ล้านบาท และทำให้มีภาคต่อกับภาคแยกตามมาอีก 2-3 ภาคหลังจากนั้น