ณ ดินแดนทางตอนเหนือของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว มีสถานที่อันน่าพิศวงที่เรียกว่า "ทุ่งไหหิน" ซึ่งเป็นกลุ่มหินโบราณอายุกว่า 2,500-3,000 ปี กระจายตัวเป็นสามกลุ่มใหญ่ในเมืองโพนสะหวัน แขวงเชียงขวางของลาววันนี้ ลักษณะพิเศษของหินเหล่านี้คือมีรูปทรงคล้ายไหหรือโอ่ง เป็นทรงกลมและมีรูตรงกลาง ภายในบรรจุสิ่งของล้ำค่าทางประวัติศาสตร์ เช่น เครื่องประดับเผ่าไท ลูกปัดจีน รูปสำริดเวียดนาม และโครงกระดูกมนุษย์โบราณ นักโบราณคดีสันนิษฐานว่าไหหินเหล่านี้ใช้เป็นที่บรรจุกระดูกในพิธีศพของชาวลาวโบราณ ด้วยความสำคัญทางประวัติศาสตร์และโบราณคดี องค์การยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนทุ่งไหหินเป็นมรดกโลกเมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2562

ประวัติและตำนาน
ทุ่งไหหินถูกค้นพบโดยชาวบ้านที่เข้าไปล่าสัตว์ในป่า เป็นกลุ่มหินที่มีน้ำหนักแตกต่างกันไปตั้งแต่ 40-50 กิโลกรัม ไปจนถึงมหึมาถึง 15 ตัน จากหลักฐานทางโบราณคดีที่พบภายในไห ทำให้นักวิชาการสันนิษฐานว่าอาจเป็นฝีมือของชาวจามจากเวียดนามที่ล่มสลายไปแล้ว หรืออาจเป็นของชาวลาวเทิงที่อาศัยอยู่ในแขวงอัตตะปือทางตะวันออกเฉียงเหนือของลาว
นอกจากการศึกษาทางวิชาการแล้ว ยังมีตำนานพื้นบ้านที่เล่าสืบต่อกันมาว่า ไหหินเหล่านี้เป็นไหเหล้าของขุนเจือง วีรบุรุษในวรรณกรรม "ท้าวฮุ่งขุนเจือง" มหากาพย์แห่งอาณาจักรล้านช้างที่แต่งขึ้นในยุคเดียวกับสมัยอยุธยาตอนต้น เนื้อหากล่าวว่า หลังจากขุนเจืองทำสงครามเอาชนะพวกแกวและตีเมืองแกวปะกัน (ปัจจุบันคือเชียงขวาง) ได้สำเร็จ ก็มีการจัดงานเฉลิมฉลองติดต่อกันนานถึง 7 เดือน ขุนเจืองได้สั่งให้ไพร่พลสร้างไหเหล้าจำนวนมาก จนกลายเป็นความเชื่อของชาวลาวว่าหากเทน้ำลงในไหเหล่านี้ น้ำจะกลายเป็นเหล้า ด้วยเหตุนี้ไหหินจึงกลายเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวลาวให้ความเคารพนับถือมาจนถึงปัจจุบัน

ตำแหน่งที่ตั้ง
ทุ่งไหหินกระจายตัวเป็น 3 กลุ่มหลักในเมืองโพนสะหวัน:
กลุ่มแรกตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ไปทางเมืองคูน ซึ่งเคยเป็นเมืองหลวงเก่า ไหหินกลุ่มนี้มีขนาดใหญ่กว่ากลุ่มอื่นๆ มีจำนวนราว 200 ใบรวมกลุ่มกัน บริเวณใกล้เคียงมีจุดชมวิวที่สามารถมองเห็นทุ่งไหหินได้อย่างชัดเจน
กลุ่มที่สองชื่อ "กองหินภูสลาโต" อยู่ห่างจากตัวเมืองโพนสะหวันลงไปทางทิศใต้ประมาณ 25 กิโลเมตร มีไหหินจำนวน 94 ใบ

กลุ่มที่สามมีชื่อว่า "หินลาดค่าย" ห่างจากกลุ่มที่สองประมาณ 10 กิโลเมตร ประกอบด้วยไหหินราว 150 ใบที่กระจายอยู่บนเนินเขาลูกเล็ก จากจุดนี้สามารถมองเห็นทัศนียภาพของหมู่บ้านเชียงดีได้อย่างงดงาม

สรุป
ทุ่งไหหินเป็นหนึ่งในสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าทึ่งที่สุดของประเทศลาวและภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ความลึกลับของไหหินโบราณเหล่านี้ยังคงเป็นที่ถกเถียงในวงการโบราณคดี ว่าใครคือผู้สร้าง และสร้างขึ้นมาด้วยวัตถุประสงค์ใดแน่ชัด แม้จะมีหลักฐานบางอย่างที่บ่งชี้ว่าใช้ในพิธีกรรมเกี่ยวกับความตาย แต่ยังคงมีคำถามอีกมากมายที่รอคำตอบ สำหรับผู้ที่มีโอกาสเดินทางไปประเทศลาว การได้ไปเยี่ยมชมทุ่งไหหินที่เมืองโพนสะหวัน แขวงเชียงขวาง จะทำให้ได้สัมผัสกับความมหัศจรรย์ของอารยธรรมโบราณและความงดงามของธรรมชาติในเวลาเดียวกัน